Endometrioza od A dO Z

Endometrioza jest chorobą, która aktualnie diagnozowana jest u co 10. kobiety na świecie. Aktualne dane wskazują, iż u połowy pacjentek, które leczą się z powodu niepłodności, rozpoznaje się bądź podejrzewa to schorzenie. Czym jest endometrioza? Jak leczy się oraz wykrywa to schorzenie? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.

 

Endometrioza – czym jest?

Endometrioza, innymi słowy gruczolistość macicy bądź wędrująca śluzówka macicy jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się obecnością błony śluzowej trzonu macicy, czyli komórkami endometrium poza jej wnętrzem.

Tego typu komórki, które są źle zlokalizowane komórki nazywa się mianem ektopowych. Komórki te w znaczący sposób przypominają endometrium, dodatkowo cechują się również aktywnością wydzielniczą. Ponadto reagują na zmiany hormonalne, powstające w trakcie menstruacji, przez co w organizmie powstaje przewlekła reakcja zapalna. U chorych pacjentek w tym czasie może występować wewnętrzne krwawienie, bolesne guzki, blizny oraz zrosty.

Endometriozę zazwyczaj rozpoznaje się w obrębie narządów rozrodczych, a także okolicznych organach, takich jak np. otrzewna, jelito grube bądź pęcherz moczowy. W niektórych przypadkach komórki endometrium wykrywane są także w miejscach znacznie oddalonych od macicy jak np. płuca, przepona czy skóra.

Endometrioza – przyczyny

Przyczyna endometriozy nie posiada aktualnie jednoznacznych rozpoznań. Jednakże istnieje kilka teorii jej powstawania. Zaprezentujemy je poniżej.

Teoria przemieszczania się komórek endometrium
Teoria ta zakłada m.in., że do choroby dochodzi w wyniku tzw. wstecznej menstruacji. Wsteczna menstruacja to zjawisko polegające na wstecznym odpływie krwi miesiączkowej, która razem z komórkami endometrium przemieszcza się przez jajowody do jamy otrzewnowej. W tym przypadku endometrium nie zostaje całkowicie wydalone przez pochwę i zagnieżdża się poza macicą. Jednakże przeciwko powyższej hipotezie przemawia fakt, który wskazuje, iż ok. 90% kobiet ma tzw. wsteczną menstruację, a tylko 10% z nich choruje na endometriozę. W teorii przemieszczania się komórek endometrium za przyczynę bierze się również krótkie cykle miesiączkowe, czyli częste krwawienia, zastój krwi miesiączkowej spowodowany m.in. wadami wrodzonymi narządów rodnych, przemieszczanie się endometrium drogą krwi i limfy bądź przemieszczenie podczas zabiegu chirurgicznego, np. w trakcie cesarskiego cięcia.

Metaplazja
W przypadku metaplazji endometrioza powstaje w wyniku przekształcenia się komórek, które pokrywają otrzewną w komórki endometrium.

Teoria immunologiczna
Teoria immunologiczna zakłada, że przyczyną endometriozy są zaburzenia układu odpornościowego, nieradzącego sobie z usuwaniem resztek krwi menstruacyjnej.

Predyspozycje genetyczne
W różnych badaniach zaobserwować można, iż choroba endometriozy występująca u najbliższych krewnych, czyli np. mamy, zwiększa ryzyko zachorowania na endometriozę.

Teoria hormonalna
Teoria ta zakłada, iż czynniki hormonalne mają znaczący wpływ na przetrwanie, rozrost oraz namnażanie się komórek endometrium w innych lokalizacjach niż macica.Wpływ środowiska

Poszczególne badania sugerują, iż czynniki środowiskowe (nieodpowiednia dieta obfitująca w czerwone mięso, kontakt ze szkodliwymi chemikaliami) mogą mieć wpływ na rozwój endometriozy.

 

Endometrioza – rodzaje oraz stopnie zaawansowania

Podczas określania rodzajów endometriozy, uwzględnia się m.in. lokalizację zmian. Pod tym względem wyróżnić można:

• Endometriozę otrzewnową – ogniska znajdujące się na powierzchni otrzewnej,
• Endometriozę jajnikową – występująca w postaci tzw. torbieli czekoladowych (nazwa torbieli pochodzi od wyglądu ich zawartości), zazwyczaj w obrębie jajników,
• Endometriozę głęboko naciekającą – tkanka endometrium szybko rozrasta się. Dodatkowo nacieka poza jamę otrzewnową. W niektórych przypadkach zdarza się również, że obejmuje pęcherz moczowy, moczowody, fragmenty jelit i odbytnicę.

Podczas rozróżniania endometriozy bierze się również pod uwagę stopień zaawansowania tej choroby:

• Stopień I – minimalny – małe zmiany, poniżej 5 mm. W jajnikach i jajowodach uwidaczniają się nieunaczynione zrosty, a także wolne strzępki jajowodów,
• Stopień II – łagodny – bardziej rozległe ogniska endometriozy. W tym przypadku mogą występować również torbiele czekoladowe, zmiany poza macicą, jak np. w zagłębieniu odbytniczo- macicznym,
• Stopień III – umiarkowany – liczne zrosty w okolicy więzadeł krzyżowo – macicznych, jajowodów, jajników oraz strzępek jajowodów,
• Stopień IV – ciężki – nieruchomość macicy, liczne zrosty oraz deformacje sąsiadujących narządów. Dodatkowo macica może być zgięta ku tyłowi, przyrośnięta do jelit. W tym stopniu zaawansowania ogniska endometriozy pojawiają się również w innych narządach, takich jak np. pęcherz moczowy, jelita, pochwa, szyjka macicy lub wyrostek robaczkowy.

 

Endometrioza – objawy

Objawy występujące w przypadku endometriozy często są zróżnicowane i można podzielić je według tego, jakich układów dotyczą.

Objawy ze strony układu rozrodczego:

• silne bóle miesiączkowe,
• bóle w trakcie owulacji,
• nieregularne miesiączki,
• zakrzepy,
• bóle w trakcie stosunku,
• niepłodność.

Objawy jelitowe:

• biegunki oraz zaparcia,
• nudności oraz wymioty,
• bóle brzucha,
• duży brzuch przy endometriozie w przewodzie pokarmowym.

Objawy ze strony układu moczowego:

• bóle podczas oddawania moczu,
• częstomocz.

Objawy dotyczące odporności:

• alergie,
  nietolerancje pokarmowe.

Objawy w obrębie klatki piersiowej:

• bóle piersi oraz w klatce piersiowej,
• płytki oddech,
• przyspieszone tętno,
• krew podczas kaszlu.

Objawy ogólne:

• zmęczenie,
• problemy ze snem,
• nocne poty,
• nerwica,
• migreny.

Dodatkowo mogą pojawiać się bóle w „krzyżu” oraz bóle nóg jak w przypadku rwy kulszowej. Często pojawiają się również niedobory pokarmowe m.in. magnezu, żelaza, a także zbyt niski poziom cukru we krwi.

 

Badania diagnostyczne, czyli jak wykryć endometriozę.

Zdiagnozowanie endometriozy jest trudnym zadaniem. Podstawową czynnością w trakcie diagnozowania jest szczegółowy wywiad lekarski z pacjentką oraz odpowiednio dobrane badania.

• Badanie ginekologiczne – specjalista używając wziernika, obserwuje m.in. ogniska endometriozy występujące w pochwie,
• Badanie palpacyjne – czyli badanie poprzez dotyk, które pozwala wychwycić zgrubienia, guzy, torbiele oraz bolesność,
• USG przezpochwowe – umożliwia specjaliście wychwycić torbiele endometrialne.
• USG przezodbytnicze – ułatwia diagnostykę endometriozy głęboko naciekającej ze zmianami w jelicie grubym.
• Laparoskopia – kolejny sposób diagnozowania endometriozy to wprowadzenie przez nacięcia w powłokach brzusznych narzędzia z miniaturową kamerą. Badanie to pozwala także na pobranie wycinków do dalszej analizy.

W niektórych przypadkach podczas w diagnostyki stosuje się także badanie rezonansem magnetycznym.
W przypadku gdy nie ma pewności co do rozpoznania endometriozy (np. wyniki histopatologiczne nie są jednoznaczne, a pacjentka nie godzi się na laparoskopię), lekarz proponuje leczenie hormonalne. Gdy objawy zaczynają ustępować, może stanowić to potwierdzenie diagnozy.

 

Endometrioza – jak leczyć?

Endometrioza to choroba, u której bardzo ciężko wskazać jednoznaczne jej źródło. Dodatkowo warto zaznaczyć, iż w przypadku endometriozy nie istnieje przyczynowe leczenie. Terapia endometriozy skoncentrowana jest jedynie łagodzeniu objawów oraz niebezpiecznych skutków choroby. Aktualnie dostępnymi formami leczenia są farmakoterapia i zabieg operacyjny.

Farmakoterapia
Podczas farmakoterapii stosuje się zazwyczaj leki o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, a także hormony. Preparaty hormonalne mają za zadanie zatrzymać miesiączkowanie bądź zmniejszyć poziom estrogenów w organizmie pacjentki. W niektórych przypadkach dąży się do obu tych celów. W efekcie rozrost endometrium zostaje ograniczony.

Zmniejszenie ognisk endometriozy spowodowane może być również przez zastosowanie tabletek antykoncepcyjnych oraz w przypadku zwiększenia działania progesteronu.
Warto zaznaczyć, iż hormonoterapii nie stosuje się w przypadku pacjentek z niepłodnością. Należy pamiętać, iż endometrioza i ciąża są możliwe, jednakże zamiast pigułek antykoncepcyjnych zaleca się wykonanie operacji.

Operacja
Zakres operacji chirurgicznej w dużej mierze zależy od stopnia zaawansowania endometriozy. W przypadku zabiegu pod uwagę należy wziąć wiek kobiety oraz jej oczekiwania, np. to czy chce zajść w ciążę. Jeśli pacjentka planuje potomstwo, ogniska endometriozy usuwa się w taki sposób, by nie uszkodzić jajników oraz innych narządów rodnych. Operację endometriozy najczęściej przeprowadza się za pomocą laparoskopu.

U kobiet, które nie planują posiadania dziecka, zabieg z reguły jest bardziej radykalny. W trakcie operacji następuje usunięcie jajników, a niekiedy również macicy.

Czy endometrioza jest groźną chorobą?

Endometrioza w zdecydowanej większości przypadków nie jest chorobą, która mogłaby doprowadzić do śmierci. Niestety nieleczona może wywoływać wiele dolegliwości, które obniżają komfort życia oraz wykonywanie codziennych czynności.
Dodatkowo w skrajnych przypadkach, w przypadku gdy kobieta podjęła terapii bądź została ona zbyt późno zdiagnozowana, może pojawić się ryzyko bezpośredniego zagrożenia życia.

Endometrioza – czy to rak?

Endometrioza nie jest chorobą nowotworową, jednak jej budowa oraz zmiany występujące w materiale genetycznym przypominają te wykrywane w guzach złośliwych. Warto zaznaczyć, iż liczne badania naukowe wykazują, iż endometrioza zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, takie jak np. rak jajnika.